Salih [huge_it_portfolio id=”3″]
Fatih Asansör Şirketleri
2.4.1. Tek Hizli Tahrik
Bu düzen tek hizli bir asenkron motor ve disli düzeninden olusur. 25m’ ye kadar (8 durak) gidis uzakligi ve 0.63 m/s hizlarda kullanilir. Kalkis hizi motorun devir sayisi – moment egrisi ile belirlenir. Durusta ise motorun enerjisi kesilir, motor mekanik frenle durdurulur. Yolcularin rahatsiz olmamasi için mekanik frenin bir miktar kaymasina izin verilir. Hizin düsük olmasi etkiyi azaltir. Düzende disli bulunmasi hem gürültüye hem de zamanla arizalara yol açabilir. Devir yönünü degistirmek için iki faz yer degistirilir.
2.4.2. Çift Hizli Tahrik
Tek hizli tahrikte oldugu gibi arada yine bir disli düzeni vardir. Motorda birbirinden bagimsiz kutup sayisi farkli iki sargi bulunur. Genellikle tahrik hizi 1-1.4 m/s’ dir. Motor büyük hizla kalkinir, kata belli bir mesafe kalinca düsük hiza geçirilir. Motor mekanik frenle durdurulur. Çift hizli asansörlerde bir hizdan diger bir hiza geçislerde kabindeki yolcular rahatsiz olabilmektedir. Ayrica hizin sert degisimi mekanik parçalar üzerinde asin dinamik kuvvetler olusturabilmektedir. Bunu önlemek amaciyla çift hizli asansör makinalarinda bir elektrik fren ilave edilmistir. Disli grubu ve mekanik fren yine vardir. Kabin hizlanirken düsük hizla yol alir. Frenin kisa sürede yavas yavas açmasi ile yol alma yumusak olur. Fren makinasi, asenkron motorun miline akuple edilmis rotoru kisa devre edilmis bir DC makina olabilir. Kutup sargilarina gerilim uygulaninca fren momenti olusur. 2000 kg’ lik yüklerde ve 2 m/s’ lik hizlarda kullanilir.
2.4.3. Inverter Kontrollü Asansör Sistemleri
Yan iletken güç elektronigindeki gelismeler sonucu inverterler asansörlerde de kullanilmaya baslanmistir. Inverter kontrol sistemi, Ward-Leonard veya geleneksel AC gerilim kontrol yöntemlerine göre daha az enerjiye gereksinim duyar ve ideal hiz ayar olanagi saglar. Ayrica PLC ile birlikte kullanilarak her türlü ihtiyaca cevap verebilecek sekilde düzenlenebilir.
Geleneksel primer gerilim kontrolünde motorun devir sayisi sabit frekansta, motorun uç gerilimi degistirilmek sureti ile ayarlaniyorken inverter kontrollü sistemlerde motorun gerilimi yaninda frekansi da degistirilir. Bu da motora her devirde optimum döndürme momenti saglar. Bu sistemde AC motor, IGBT (Insulated Gate Bipolar Transistor) adi verilen yan iletken elemanlarla olusturulan bir düzenle kontrol edilir.
Genel olarak açiklamak gerekirse inverter, sebeke geriliminin U1 ve frekansin f1 degerinde suni bir gerilim ve frekans olusturur (U2 ve f2). Motor gerilim-frekansinin degistirilebilmesi için, ilk önce suni 3 faz sebekesi olusturulmalidir. Bu da normal sebekenin, köprü diyot grubu veya kontrollü bir AC/DC dönüstürücü ile dogrultularak, güç transistörleri ile evirilmesi sonucu elde edilebilir. Böylece suni 3 faz sebekesi PWM (Pulse Width Modulation – Darbe Genislik Modilasyonu) yöntemi gibi herhangi bir yöntem ile olusturulur. Motor, inverter üzerinden çalistirildiginda normal sebekeden çok farkli moment ve devir sayisi karakteristigi gösterir. înverter motor devrini, döndürme momentini veya E/f oranini sabit tutmak sureti ile sifir devirden, nominal devire kadar çikartilabilir. Bu yolla motor daima dengeli ve orantili olur.
Inverterle kontrol edilen asansörlerin avantajlari
1. Optimal frekansla motor verimi artar.
2. Dogrultucuda kayiplarin azaltilmasi sonucu olarak giris akimi düzeltilir ve güç faktörü artar.
3. Enerji gereksinimi daha azdir.
4. Yüksek sürat imkani saglanir.
5. Seri ivme ile kalkis imkani.
6. Motor isinmasi daha az düzeydedir.
2.4.4. Lineer Motorlar ile Tahrik
Lineer motorlarin asansör sistemlerinde kullanilmasi en önemli yeniliklerden biridir. Kullanilan ray klasik elektrik motorlarinda bulunan alüminyum statorlarin büyütülmüsü olarak düsünülebilir. Ancak elektrik motorlarinda stator yalnizca dönen armatürün çevresini sardigi halde, lineer motorlarda ray boyunca uzanmis olmaktadir. Statordan geçen akimin kutuplarinin degistirilmesi ile asansörün yukariya ya da asagiya dogru hareketi gerçeklestirilir. Asansör kutuplarinin dengelenmesi ile de istenilen katta durdurulabilir. Kabinin ileri dogru hareketlerini hem raya hem de kabinin hemen altinda yer alan armatür donanimina akim verildiginde ortaya çikan elektrik kuvveti saglar.
Günümüzdeki sistemlerin karmasikligina karsilik, lineer motorlarla çalisan asansör sistemleri çok daha basit ve kullanislidir. Bugün kullanimda olan asansörlü binalarin çatilarina, kablolarin sarili oldugu büyük makaralari ve asansör motoru için özel bir alan ayirmak gerekir. Bu alanin kapladigi yer ortadan kalkar ki bu da lineer motorlu asansörlerin kullanilmasiyla mümkün olur. Son yillarda asansörün kilavuz raylari arasina monte edilen, makina dairesine ihtiyaç duymayan asansör motorlari da müsterilere alternatif olarak sunulmaktadir. Simdiye kadar yapila gelmis olan güvenlik sistemlerin tümü, lineer motorlarin asansörlere uygulanmasi durumunda da geçerliligini korumaktadir.
ASANSÖR KONTROLÜ
1. GIRIS
Asansörler insanlarin bina içinde düsey tasimaciliginda kullanilmak üzere, rahat ve uygun hizmet vermek amaciyla yerlestirilirler. Dört veya daha fazla katli binalarda tek, alti kattan fazla olan binalarda iki veya daha fazla kabinli asansörlerin kullanilmasi tavsiye edilir. II. Dünya Savasi’ndan sonra orta ve yüksek binalarin sayisindaki hizli artis asansör endüstrisinin gelismesine ve degismesine neden olmustur. Son otuz yilda otomatik kapilar ve daha iyi kontrol sistemleri gelistirilmistir. Trafik analizi ve tasariminda da gelismeler kaydedilmistir.
Asansör sisteminin kontrolü, düsük ve yüksek olmak üzere iki seviyeye ayirmak mümkündür. Ilki tek baçina kabinleri hareket ettirmeye, durdurmaya, kapilan açip kapamaya kumanda etmekle ilgilidir. Birden fazla kabin bulunan sistemlerde koordinasyonu saglamak için yüksek seviyeli kontrol kullanilir ve asansör tasarimcilari tarafindan tanimlanan mantik kurallarina göre çalismaktadir. Bu kurallarin tümüne “asansör kontrol algoritmasi” denir [1,2].
1857 yilinda ilk insan asansörü tesis edilmesine ragmen, 1900′ lü yillarin baslangicinda asansör sistemlerinin yüksek seviyeli kontrolü önem kazanmistir. Binalarin ve özellikle yüksek bina yapiminin anmasiyla, artan “bina nüfusuna” cevap vermek ve yüksek tasima kapasitesi saglamak için birden fazla kabine ihtiyaç dogdu. Asansör kontrol algoritmasi, en uygun yolla asansörün kabin ve kat çagrilarina yanit vermesini saglar. Bunun sonucunda elde edilenler;
1. Binalardaki her kata hizmet temin etmek,
2. Insanlarin bir kattan digerine gidis süresini azaltmak,
3. Insanlarin hizmet için karta bekleme süresini azaltmak,
4. Belli bir sürede mümkün oldugunca fazla kisiye hizmet vermek,
Insanlarin katlarda bulunmasi ve asansörlerden hizmet talep etmelerinin ve talep zamanin da tesadüfi olmasi nedeniyle yukarida sayilanlarin elde edilmesinde problemlerle karsilasilir. Sonuç olarak kontrol algoritmasinin insanlarin taleplerindeki degismeyi takip etmesi gerekir.
ASANSÖR KONTROLÜ
2. ASANSÖR SISTEMI
2.1. Asansörün Tanimi
Asansörler, yük ve insanlari, kilavuz raylar arasinda hareketli kabin veya platformlari ile düsey dogrultuda tasimaya yarayan mekanik tesislerdir. Asansörler kat farki olan yerler arasinda çabuk, kolay, rahat, güvenli olarak tasimayi gerçeklestirirler.
Kullanildiklari Yerler:
Her türlü konut, fabrika, is, santral, degirmen, hastane, okul, tiyatro binalari, devlet daireleri, kuleler, depolar, tren ve metro istasyonlari, bakim tamir atölyeleri, otoparklar, yolcu, savas ve uçak gemileri, füze rampalari, insaat yerleri, maden kuyulari, aydinlatma direkleri gibi çok yaygin ve degisiktir.
2.2. Asansörlerin Siniflandirilmasi
2.2.1. Insan Asansörleri
Esas itibariyle insan nakli için öngörülmüs asansörlerdir. Kabinleri kapilari itinali bir sekilde düzenlenmis ve donatilmistir. Bu asansörler, yolcuyu hiç rahatsiz etmeyecek sekilde hareket etme özelligine sahiptirler. Bir bölümü tekerlekli sandalye ve sedye ile hasta tasiyabilecek kabin formunda olmak üzere özürlü – hasta asansörleri adim alir. Kumanda düzenleri dügmeli kumanda düzenleridir.
2.2.2. Yük Asansörleri
Esas itibariyle yük tasimak için öngörülmüs olmakla beraber insan nakli içinde kullanilirlar. Kabin büyüklügü, hizi ve tasima kapasitesi öngörülen yüke göre boyutlandirilmistir. Donanim ve konstriksiyonu basit tutulmustur. Sürekli büyük yüklerle yüklendiklerinden çalisma emniyeti ve güvenirliligine büyük özen göstermek gerekir. Kumanda düzenleri son yillarda zemin kata ya da her kata göndermeli – dügmeli kumanda düzeni olmustur.
2.2.3. Monsarjlar (Monte-Charge)
Dosya, paket, yemek gibi küçük yüklerin naklinde kullanilir. Tasima kapasiteleri 300 kg (genelde 100 kg yapilir), hizlan ise 1.5 m/s (genelde 1 m/s yapilir) ile sinirlandirilmistir. Kumanda sistemi çagirma veya göndermeye cevap verebilecek sekilde dügmeli kumanda sistemi olarak düzenlenmistir.
2.3. Asansörlerin Kumanda Sistemleri
2.3.1. Dügmeli Kumanda Sistemleri
Dügmeli kumanda, asansörün her isteyen tarafindan kullanilabilmesini saglar.
a) Çagirmali Kumanda Sistemi:
Çagirmali kumanda sisteminde katlardan çagirma dügmesine veya kabin içinden kat dügmelerinden birine basmak kabinin gelmesini veya istenilen kata ulasmasini saglar. Kabin hareket ederken çagirma ve kat kumanda dügmelerinin etkisi yoktur. Çagirma dügmeleri ancak her hareketin sonunda ve kat kapisi kapandiktan birkaç saniye sonra etkili olurlar. Böylece kapi açma veya gitmek istedigi kat dügmesine basma zamani birakilir. Katlarda yer alan mesgul isaret lambasi ile bekleyen diger yolculara asansörün yeni bir çagirma kumandasinin yerine getirilemeyecegi bildirilmis olur. Çagirmali kumanda sistemi, trafik yogunlugu fazla olmayan binalarda kullanilabilir. Belirli katlar arasinda trafîk fazla ise, diger katlarda bulunan ve asansörü kullanmak isteyen yolcular adi geçen belirli katlar arasindaki trafik normal hale gelinceye kadar beklemek zorunda kalirlar.
b) Toplamali Kumanda Sistemi:
Asansörlerden ekonomik bir sekilde yararlanmak, kabinin bos hareketlerini önleyerek daha çok insanin istegini yerine getirmek ancak toplamali kumanda sistemi ile mümkündür. Toplamali kumanda diye ister katlardan, isterse kabin içinden bildirilen istekleri sürekli bir sekilde alan ve bunlari toplayan dügmeli kumandaya denir. Bu kumanda sistemi verilen kumandalari kabinin hareket yönündeki kat sirasina göre yerine getirir ve hareket yönünü, o yönde yerine getirilecek bütün kumandalari bitirdikten sonra degistirir. Toplamali kumanda da asansörün gereksiz bos hareketleri önlenir, daha çok yolcunun istegi yerine getirilir. Enerji tasarrufu ve daha az asinmadan dolayi isletme masraflari azalir.
2.4. Asansör Tahrik Düzenleri
Tahrik elemani genel olarak üç fazli asenkron motordur. Motor hizini tahrik kasnagina uydurmak için araya disli düzeni konulur. Motor hizim tahrik kasnagina uydurmak için araya disli düzeni konulur.
Asansörde iyi bir isletme olmasi için yolculari rahatsiz etmeyecek sekilde hizlanip yavaslamasi, tam kat hizasinda durmasi ve en kisa sürede maksimum insani tasimasi zaman kaybina sebep olmamasi gerekir.
